دوگان‌سازی فعل در زبان فارسی بر مبنای نظریه دوگان‌سازی صرفی: تحلیلی ساختواژی ـ معنایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبانشناسی دانشگاه اصفهان

2 هیآت علمی گروه زبانشناسی دانشگاه اصفهان

3 هیأت علمی گروه زبانشناسی دانشگاه اصفهان

چکیده

واژه‌سازی از طریق دوگان‌سازی یکی از فرایندهای زایا در حوزه صرف زبان فارسی است. یکی از مقولاتی که به عنوان عناصر دوگان‌ساخت‌ها کاربرد زیادی در فرایند دوگان‌سازی دارد، مقوله فعل است. مقاله حاضر در چهارچوب نظریه دوگان‌سازی صرفی ساخت یا نحوه شکل‌گیری و معنای دوگان‌ساخت‌هایی را در زبان فارسی بررسی می‌کند که هر دو عنصرشان فعل است. ادعای اصلی این نظریه مبنی بر شکل‌گیری دوگان‌ساخت‌ها از طریق تکرار ویژگی‌های معیّن صرفی ـ معنایی و نه الزاماً کپی‌سازی واجی، با داده‌هایی از زبان فارسی تحت دو عنوان کلی ساخت‌های هم‌معنا و ساخت‌های متقابل معنایی مورد بررسی قرار می‌گیرد. داده‌های این مقاله از زبان روزمره و طبیعی مردم، آثار نوشته شده در حوزه ساختواژه زبان فارسی و شم زبانی نویسندگان گردآوری شده است. این پژوهش، واژه‌سازی زبان فارسی از طریق فرایند تکرار را در چهارچوب نظریه دوگان‌سازی صرفی تأیید و تقویت می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-  انوری، حسن (1381)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن.
-  خانجان، علیرضا و علی‌نژاد، بتول (1389)، تحلیلی بر فرایند مضاعف‌سازی کامل در زبان فارسی بر مبنای نظریه دوگان‌سازی ساخت‌واژی، فصلنامه زبان و زبان‌شناسی، سال ششم، شماره 111.
-  راسخ‌مهند، محمد (1388)، بررسی معنایی تکرار در زبان فارسی، مجله زبان‌شناسی، شماره 44، صص 65-74.
-  شقاقی، ویدا (1379)، فرایند تکرار در زبان فارسی، مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس زبان‌شناسی نظری و کاربردی، ج. اول، 519-533.
-  شقاقی، ویدا (1386)، مبانی صرف، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
-  شقاقی، ویدا و حیدرپور بیدگلی، تهمینه (1390)، رویکرد نظریه بهینگی به فرایند تکرار با نگاهی بر واژه‌های مکرر فارسی، مجله پژوهش‌های زبان‌شناسی، سال سوم، شماره اول، بهار و تابستان 1390، صص 45-66.
-  کلباسی، ایران (1371/1391)، ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-  گلفام، ارسلان و محی‌الدین قمشه‌ای، غلامرضا (1391)، تصویر گونگی دوگان‌ساخت‌ها در زبان فارسی: طبقه‌بندی معنایی، فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی. دوره 3 شماره اول (پیاپی 9)، بهار 1391، صص153-172.
-  قنبری عدیوی، عباس (1385)، گفت‌ولُفت (فرهنگ عامیانه بختیاری)، شهرکرد: انتشارات مرید.
-  معین، محمد (1382/ 1386)، فرهنگ معین( فارسی)، تهران: انتشارات زرین.
-  Booij, Geert (2005). The grammar of words. Oxford: Oxford University Press.
-  Booij, Geert (2010). Construction morphology. Oxford: Oxford University Press.
-  Crowley, Terry (1998). An Erromangan (Sye) grammar. Oceanic linguistics special publication, no. 27. Honolulu: University of Hawaii Press.
-  Crowley, Terry (2002). “Sye”. In John Lynch, Malcolm Ross, and Terry Crowley (eds.), The Oceanic languages. Richmond: Curzon Press, 694–722.
-  Durie, Mark (1985). A grammar of Acehnese: on the basis of a dialect of North Aceh. Dordrecht: Foris.
-  Ghaniabadi, Saeed & Ghomeshi, Jila & Nima Sadat-Tehrani (2006). “Reduplication in Persian: A morphological Doubling Approach Actes du congres annuel de l'Association canadienne de linguistique 2006”. Proceedings of 2006 annual conference of the Canadian linguistic Association.1-15. 
-  Goldberg, Adèle (1995). Constructions. A construction grammar approach to argument structure. Chicago: University of Chicago Press.
-  Goldberg, Adele (2006). Constructions at work. The nature of generalization in language. Oxford: Oxford University Press.
-  Haspelmath, Martin (2002). Understanding morphology. London: Arnold.
-  Inkelas, Sharon & Zoll Cheryl (2005). Reduplication: doubling in morphology. Cambridge: Cambridge University Press.
-  Inkelas, Sharon (2006). "Reduplication", in Keith Brown (ed. in chief), Encyclopedia of language and linguistics.2nd ed., Vol. 10. Oxford: Elsevier, 417-419.
-  Inkelas, Sharon (2014). The interplay of morphology and phonology. Oxford: Oxford University Press.
-  Jackendoff, Ray (1997). The architecture of language faculty. Cambridge, Massachusetts: MIT Press.
-  Jackendoff, Ray (2002). Foundations of language: brain, meaning, grammar, evolution. Oxford: Oxford University Press.
-  Kajitani, Motomi (2005). "Semantic properties of reduplication among the world's languages", LSO working papers in linguistics 5: proceedings of WIGL, 93-106.
-  Katamba, Francis and John Stonham (2006). Morphology. 2nd ed. New York: Palgrave Macmillan.
-  Marantz, Alec (1982). “Re reduplication”. Linguistic Inquiry. 13. pp. 435-488.
-  McCarthy, John and Alan Prince (1995). Faithfulness and reduplicative identity. In Jill Beckman, Laura Dickey, and Suzanne Urbanczyk (eds.), University of Massachusetts Occasional Papers in Linguistics 18: Papers in Optimality Theory. Amherst, MA: GLSA, 249–384.
-  McCarthy, John & Alan Prince (1993/2001). Prosodic morphology: constraint interaction and satisfaction. Massachusetts: Amherst & Brandeis University.
-  Moravcsik, Edith (1978). ‘Reduplicative constructions’, in Joseph H. Greenberg, (ed.) Universals of human language, Vol. 3: word structure. Stanford:  Stanford University Press, 297-334.
-  Nguyen, D`ınh-ho`a (1997). Vietnamese: tieng viet khong son phan. Amsterdam: John Benjamins.
-  Ourn, Noeurng and John Haiman (2000). ‘Symmetrical compounds in Khmer’. Studies in language 24:483–514.
-  Regier, Terry (1998). “Reduplication and the Arbritrariness of the Sign,” in Proceedings of the twentieth annual conference of the cognitive science society, M. Gernsbacher and S. Derry (eds.), Lawrence Erlbaum Associates, Marhway, NJ, pp. 887-892.
-  Rubino, Carl (2005). ‘Reduplication: form, function and distribution’. In B.Hurch (Ed.), Studies on reduplication (pp. 11-29). Berlin/New York: Mouton de Gruyter.
-  Russell, Kevin (1997). “Optimality theory and morphology”, In D. Archangeli and D.T. Langerdoen (eds.), Optimality Theory: An Overview, 102-133. Oxford: Blackwell.
-  Sadat-Tehrani, Nima (2003). “The ‘Indifference-ke construction’ in modern conversational Persian,” Linguistica Atlantica, Vol. 24, pp. 43-70.
-  Singh, Rajendra. (1982). ‘On some redundant compounds in Modern Hindi’. Lingua. 56:345–51.
-  Spencer, Andrew (1991). Morphological Theory: An Introduction to Word Structure in Generative Grammar. Oxford: Blackwell.
-  Steriade, Donca (1988). “Reduplication and syllable transfer in Sanskrit”. Phonology 5:73–155.
-  Trask, Robert Lawrence (1997). A Student's Dictionary of Language and Linguistics. London: Arnold, a member of the Hodder Headline Group.
-  Wilbur, Ronnie (1973). The phonology of reduplication. Bloomington: Indiana University Linguistics Club.