وزن اشعار عامیانه همدانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی دانشگاه بوعلی سینا

2 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان شناسی همگانی دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

در این مقاله با استفاده از توصیف لازار (1985 و 2007) از اشعار پارتی و توصیف طبیب ­زاده (1382 و 1392) از اشعار فارسی عامیانه، اشعار عامیانه گونه همدانی را بررسی می­ کنیم. در بررسی این اشعار به دنبال پاسخگویی به این فرضیات هستیم: اولین فرضیه این که هجایی که تکیه وزنی یا ضرب­ آوا می ­گیرد و در پایان هر پایه می­ آید هجایی سنگین است. دومین فرضیه این است در صورتی هجایی که تکیه وزنی گرفته سنگین نبود، این هجا در پایان واژه قرار دارد و در نتیجه دارای تکیه واژگانی است. فرضیه سوم به محل مکث در این اشعار مربوط می ­شود، به این معنا که محل مکث در اشعار عامیانه همدانی مانند اشعار عامیانه فارسی و اشعار عامیانه ترکی از نوع قطع است، یعنی لزوماً در پایان واژه قرار نمی­ گیرد بلکه در وسط واژه هم ممکن است قرار گیرد. برای تحلیل آماری این موارد، هجاها، پایه ­ها و شطرهای 100 مصراع هفت هجایی اشعار عامیانه همدانی را بررسی کردیم و مشاهده کردیم در 84.6% از هجاهایی که در هر پایه تکیه وزنی یا ایکتوس می‌گیرند هجاهای سنگین هستند و 4/15% هجای سبک پایان واژه بودند. همچنین، 35% مکث­ ها از نوع قطع است و در وسط واژه هم ممکن است ظاهر شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-   افروغ، محمد (1387)، علی(ع) در ترانه­های عامیانه، فصلنامه فرهنگ مردم، ش 12: 131.
-   رضوی، سیده شجاع (1377)، زبا­ن­شناسی و سبک­شناسی در ادبیات و ادبیات عامه، چاپ زوّار.
-   سبزعلیپور، جهاندوست و ایزدی­فر، راحله (1394)، بررسی وزن اشعار شفاهی تاتی، مجموعه مقالات دومین هم‌اندیشی وزن شعر فارسی و اشعار ایرانی، به کوشش امید طبیب­زاده، تهران: انجمن زبان­شناسی ایران، 25 و 26 اردیبهشت 1392. انتشارات هرمس.
-   ضیامجیدی، لیلا (1388)، دو نوع وزن در اشعار ترکی شهریار: تحقیقی بر اساس نظریه وزنی، پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
-   ضیامجیدی، لیلا و طبیب­زاده، امید (1390)، بررسی وزن اشعار عامیانه فارسی بر اساس نظریه وزنی، ادب پژوهشی، تابستان 1390، شماره 16، صفحات 79-59.
-   طبیب­زاده، امید (1382)، تحلیل وزن شعر عامیانه فارسی (همراه سیصد قطعه شعر عامیانه و تقطیع آنها)، تهران: انتشارات نیلوفر.
-   طبیب­زاده، امید (1392)، بررسی تاریخی وزن در فهلویات، زبان­ها و گویش­های ایرانی، شماره 3، صفحات 59-89.
-    طبیب­زاده، امید و میرطلائی، مائده (1392)، وزن شعر در اشعار عامیانه یازده هجایی شهرضایی، فصلنامه مطالعات زبان و گویش­های غرب ایران، سال اول شماره اول، صفحات 57-49.
-   طبیب­زاده، امید (1394)، عروض جدید و افق­های نو در وزن­شناسی شعر فارسی و اشعار ایرانی، مجموعه مقالات دومین هم­اندیشی وزن شعر فارسی و اشعار ایرانی، به کوشش امید طبیب­زاده، تهران: انجمن زبان­شناسی ایران، 25 و 26 اردیبهشت 1392. انتشارات هرمس.
-   طوسی نصرآبادی، محمدرضا و میرطلائی، مائده (1394)، وزن اشعار عامیانه ترکی آذربایجانی، مطالعه موردی اشعار بایاتی و بئشلیک، همایش ملی بررسی ادبیات بومی ایران زمین، جهاد دانشگاهی واحد لرستان، 27 اردیبهشت94.
-   علیزاده صحرایی، مجتبی (1394)، ساخت وزنی اشعار امیر پازواری، شاعر طبری گوی مازندران، مجموعه مقالات دومین هم­اندیشی وزن شعر فارسی و اشعار ایرانی، به کوشش امید طبیب­زاده، انجمن زبان­شناسی ایران، 25 و 26 اردیبهشت 1392، تهران: انتشارات هرمس.
-   لازار، ژیلبر (1384)، شکل‌گیری زبان فارسی، مهستی بحرینی، تهران: هرمس.
-   نقشبندی، زانیار (1394)، ساخت وزنی در گویش کردی هورامی، مجموعه مقالات دومین هم­اندیشی وزن شعر فارسی و اشعار ایرانی، به کوشش امید طبیب­زاده، تهران: انجمن زبان­شناسی ایران، 25 و 26 اردیبهشت 1392. انتشارات هرمس.
-   وحیدیان کامیار، تقی (1357)، بررسی وزن شعر عامیانه فارسی، تهران: آگاه.
-  Arleo, Andy & Jean-Louis Aroui (2009), Towards a Typology of Poetic Forms, From language to metrics and beyond. John Benjamins Publishing.