تصویری نو از جهت مجهول در زبان فارسی بر اساس چارچوب نقس‌گرایانه گیون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان شناسی دانشگاه شیراز

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه شیراز

چکیده


گیون (2001) چارجوبی جامع را برای بررسی جهت‌های ناگذرا عرضه می‎‌کند. او این جهت‌ها را به دو دستة عمدتاً معناشناختی و عمدتاً کاربردشناختی تقسیم می‌کند و با قرار دادن مجهول در دستة دوم، می‌کوشد تا با تکیه بر مفهومِ «موضوعیت نسبی» و دو معیار سنجش آن، یعنی تداوم پیش‌رو و فاصلة پس‌رو، نقش مجهول و شرایط کاربرد آن را تبیین کند. به علاوه، او هفت بافت را که در آنها مجهول به کار می‌رود، معرفی می‌کند. در مقالة حاضر، نشان داده می‌شود که چارچوب تحلیل گیون تا چه حد با داده‌های زبان فارسی سازگار است. به علاوه، نشان داده می‌شود که، علی‌رغم سکوت گیون در خصوص رابطة بین نقش مجهول و بافت‌های هفت‌گانة کاربرد آن، بین این دو پیوند محکمی وجود دارد. در نهایت، مشخص خواهد شد که چارچوب تحلیل اتخاذ شده چه نکاتی را در مورد مطالعاتِ پیشینِ زبان‌شناسان ایرانی در حوزة مجهول روشن خواهد ساخت.

کلیدواژه‌ها


- ارشدی، فاطمه (1391). بررسی جهت میانه در فارسی بر اساس چارچوب نقش‌گرایانة گیون. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
- انوری، حسن و حسن گیوی احمدی (1377). دستور زبان فارسی، ویرایش دوم. تهران: انتشارات فاطمی.
- پاکروان، حسین (1381). «نگرشی ویژه به نمود مجهول در زبان فارسی». مجلة علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز، شمارة پیاپی 35، 35-52.
- جباری، محمدجعفر (۱۳۸۲). « تفاوت مجهول در زبان‌‌‌های فارسی و انگلیسی»، مجلة زبان‌شناسی، شمارة 35، 78-94.
- حق‌بین، فریده (1383). «جهت میانه در زبان فارسی». مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، شمارة پیاپی 146، 141-154.
- خیام‌پور، عبدالرسول (1352). دستور زبان فارسی. تبریز: انتشارات کتاب فروشی تهران.
- دبیرمقدم، محمد (۱۳۶۴). «مجهول در زبان فارسی». مجلة زبان‌شناسی، شمارة پیاپی 3، 31-46.
- راسخ ­مهند، محمد (۱۳۸۶). « ساخت ناگذرا در فارسی »، مجلة زبان و زبان­شناسی، شمارة پیاپی 5، 1-20.
- رحیمیان، جلال (1381). دستور زبان فارسی: صورت، نقش و معنا. شیراز: مرکز نشر دانشگاه شیراز.
- رضایی، والی (۱۳۸۹). «نگاهی تازه به ساخت مجهول در زبان فارسی»، مجلة پژوهش‌‌‌های زبان‌شناسی شمارة پیاپی 2، ۳۴-۱۹.
- شریعت، محمدجواد (1371). دستور زبان فارسی. تهران: انتشارات توس.
- صحرایی،رضا و رقیه کاظمی‌نهاد (۱۳۸۵). «تأملی در ساخت مجهول فارسی امروز». مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شمارة پیاپی 17، 77-97.
- قریب، عبدالعظیم و همکاران (1373). دستور زبان فارسی (پنج استاد). تهران: انتشارات ناهید.
- کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه و همکاران (1390). «مجهول‌سازی افعال مرکب فارسی از منظر معنایی و نظریة معنی‌شناسی مفهومی». فصلنامة پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، شمارة پیاپی 6، 1-17.
- گلفام، ارسلان و همکاران (۱۳۸۵). «نگاهی به ساخت مجهول در زبان فارسی با تکیه بر دیدگاه شناختی». مجلة زبان و زبان‌شناسی، شمارة پیاپی 4، 57-76.
- منصوری، مهرزاد (۱۳۸۹). «بررسی مجهول در زبان فارسی بر پایة رده‌شناسی زبان». مجلة دستور (وی‍‍ژه‌نامة نامة فرهنگستان)، شمارة پیاپی 5، 156-170.
- ناتل خانلری، پرویز (1364). دستور زبان فارسی. تهران: انتشارات توس.
- واحدی لنگرودی، محمدمهدی (۱۳۷۷). «ساخت‌های فعلی مجهول با شدن در زبان فارسی»، مجلة مدرس علوم انسانی، شمارة پیاپی 7، 75-101.
- وحیدیان کامیار، تقی (1371). «بررسی صفت مفعولی و اهمیت آن در زبان فارسی». مجلة زبان‌شناسی، شمارة پیاپی 18، 61-69.
- Birner, B. and Ward, G. (1998). Information Status and Non-Canonical Word Order in English. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
- Cooreman, A. (1987). Transitivity and Discourse Continuity in Chamorro Narratives. Berlin: Mouton de Gruyter.
- Maldonado, R. (2007). Grammatical Voice in Cognitive Grammar. InGeeraerts, D. and Cuyckens, H.(eds.) The Oxford  Handbook of Cognitive Linguistics. New York: Oxford University Press. 829-868.
- Givón, T. (2001). Syntax:  An Introduction Vol. 1 & 2. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
- Shibatani, M. (2006). "On the Conceptual Framework for Voice Phenomena." Linguistics, 44: 217-269.